Geotermal elektr stansiyasi
Geotermal elektr stansiyalari – yer osti issiqligidan foydalanib elektr ishlab chiqaradigan inshootlardir. So‘nggi yillarda olimlar suyuqlikning “sverkritik holati”dan foydalanadigan yangi texnologiyani ishlab chiqmoqda.
Sverkritik holat – bu suv juda yuqori bosim va haroratda bo‘lib, na gaz, na suyuqlik hisoblanmaydi, balki ikkalasining xususiyatiga ega bo‘ladi. Masalan, zichligi suyuqliknikidek, oqimliligi gaznikidek. Suv uchun bu holat 374°C va 22 MPa bosimdan yuqorida yuz beradi.
Texnologiya qanday ishlaydi:
– Yer ostiga 4–5 km chuqurlikkacha quduqlar burg‘ilanadi.
– Shu joyda suv sverkritik holatga o‘tadi va yuqori bosim ostida yuzaga chiqadi.
– Uning energiyasi oddiy bug‘nikiga qaraganda 5–10 baravar ko‘p bo‘ladi.
– Bu energiya yordamida turbinalar harakatga keltiriladi va elektr ishlab chiqariladi.
– Sovigan suv yana yer ostiga yuboriladi, shunday qilib yopiq tizim hosil bo‘ladi.
Afzalliklari:
– Bir quduqning o‘zi 50 MVtdan ortiq elektr ishlab chiqarishi mumkin.
– Ekologik toza – deyarli chiqindisiz.
– Kamroq quduq kerak bo‘ladi, lekin ishlab chiqarish ko‘p bo‘ladi.
Hozir Yaponiya, Indoneziya va Xitoyda bu yo‘nalishda tadqiqotlar olib borilmoqda.
Muammolari ham bor: yuqori haroratga chidamli jihozlar kerak, burg‘ilash qimmat va chuqur geotermal tizimlar hali yetarli o‘rganilmagan.
Shunga qaramay, sverkritik suyuqlikdagi geotermal stansiyalar kelajak energetikasining muhim qismi bo‘lishi kutilmoqda – katta quvvat, ekologik tozalik va barqarorlikni ta’minlab beradi.
